افسردگی چیست و انواع آن کدام است؟

افسردگی یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین مشکلات روانی در جوامع مدرن در قرن ۲۱ است که تاثیرات عمیقی بر زندگی افراد دارد. افسردگی باعث کاهش انرژی، درگیری با اضطراب، از دست دادن علاقه به فعالیات روزانه، حس گناه و حتی افکار خودکشی می‌شود. در این مقاله، به بررسی چیستی افسردگی، علائم، دلایل، تفاوت افسردگی در زنان و مردان، بیماری‌هایی که با افسردگی همراه‌ می شوند و درمان این اختلال خلقی می‌پردازیم.  

اختلال افسردگی چیست؟

اختلال افسردگی یک اختلال روانی رایج است. این اختلال شامل خلق افسرده، از دست دادن لذت و علاقه به فعالیت‌های روزمره برای مدت طولانی است. افسردگی می تواند همه جنبه های زندگی از جمله روابط با خانواده، دوستان و جامعه را تحت تاثیر قرار دهد، و می تواند باعث مشکلاتی در محل کار و تحصیل شود. اختلال افسردگی ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد. اما، افرادی که درگیر سواستفاده، فقدان‌های شدید یا سایر رویدادهای استرس‌زا بوده اند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند. به طور کلی، زنان بیشتر از مردان به افسردگی مبتلا می شوند. تخمین زده می شود که 3.8٪ از جمعیت جهان، از جمله 5٪ از بزرگسالان (4٪ در میان مردان و 6٪ در میان زنان)، و 5.7٪ از بزرگسالان بالای 60 سال، افسردگی را تجربه می کنند. در سراسر جهان، بیش از 10 درصد از زنان باردار و زنانی که به تازگی زایمان کرده اند، اختلال افسردگی را تجربه می کنند. سالانه بیش از 700000 نفر بر اثر خودکشی ناشی از افسردگی جان خود را از دست می دهند. خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر در سنین 15 تا 29 سال است. تخمین زده می شود که 3.8٪ از جمعیت جهان، از جمله 5٪ از بزرگسالان (4٪ در میان مردان و 6٪ در میان زنان)، و 5.7٪ از بزرگسالان بالای 60 سال، افسردگی را تجربه می کنند. در سراسر جهان، بیش از 10 درصد از زنان باردار و زنانی که به تازگی زایمان کرده اند، اختلال افسردگی را تجربه می کنند. سالانه بیش از 700000 نفر بر اثر خودکشی ناشی از افسردگی جان خود را از دست می دهند. خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر در سنین 15 تا 29 سال است. اگرچه درمان‌های شناخته شده و موثری برای بسیاری از اختلالات روانی وجود دارد، اما بیش از 75 درصد از مردم در کشورهای با درآمد کم و متوسط هیچ درمانی دریافت نمی کنند. طبق یک نظرسنجی ملی در سال 2023، تقریباً از هر ده بزرگسال (29٪) سه نفر در مقطعی از زندگی خود مبتلا به اختلال افسردگی تشخیص داده شده اند و حدود 18٪ در حال حاضر افسردگی را تجربه می کنند. زنان بیشتر از مردان و بزرگسالان جوانتر بیشتر از افراد مسن به افسردگی مبتلا می شوند. در حالی که افسردگی می‌تواند در هر زمان و در هر سنی رخ دهد، به طور متوسط می‌تواند برای اولین بار در اواخر نوجوانی تا اواسط 20 سالگی ظاهر شود. در طول یک دوره افسردگی، یک فرد خلق و خوی افسرده (احساس غمگینی، تحریک پذیری، پوچی) را تجربه می‌کند. آنها ممکن است احساس از دست دادن لذت یا علاقه به فعالیت کنند. یک دوره افسردگی با نوسانات خلقی معمولی متفاوت است. علائم افسردگی بیشتر روز، تقریبا هر روز، حداقل به مدت دو هفته دوام می آورند. بسته به تعداد و شدت علائم و همچنین تأثیر بر عملکرد فرد، یک دوره افسردگی را می توان به عنوان خفیف، متوسط یا شدید طبقه بندی کرد. الگوهای مختلفی از دوره های افسردگی وجود دارد از جمله:

• اختلال افسردگی تک دوره ای، به این معنا که فرد دوره را برای اولین بار و تنها دفعه‌ای است که تجربه می‌کند.
• اختلال افسردگی مکرر، به این معنی که فرد سابقه حداقل دو دوره افسردگی را دارد.
• اختلال دوقطبی، به این معنی که دوره‌های افسردگی با دوره‌هایی از علائم شیدایی، که شامل سرخوشی یا تحریک‌پذیری، افزایش فعالیت یا انرژی، و علائم دیگری مانند افزایش پرحرفی، افکار سریع، افزایش عزت نفس، کاهش نیاز به خواب، حواس‌پرتی و تکانشگری است، متناوب می‌شود.

برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی تلفنی

علائم افسردگی چیست؟

اگر برخی از علائم و نشانه‌های زیر را در اکثر اوقات روز، تقریباً هر روز، حداقل به مدت ۲ هفته تجربه کرده‌اید، ممکن است افسردگی داشته باشید. این علائم می تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد و در هر فردی می تواند متفاوت ظاهر شود. این علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس غمگینی، تحریک پذیری، پوچی و/یا ناامیدی.
• از دست دادن علاقه یا لذت به فعالیت هایی که زمانی از آن لذت می بردید.
• تغییر قابل توجه در اشتها (خوردن بسیار کمتر یا بیشتر از حد معمول) و/یا وزن (کاهش یا افزایش قابل توجه غیر مرتبط با رژیم)
• خوابیدن خیلی کم یا زیاد
• کاهش انرژی یا افزایش خستگی یا خستگی
• افزایش فعالیت بدنی بی هدف (مثلاً ناتوانی در نشستن، قدم زدن، دست زدن) یا کند شدن حرکات یا گفتار به طوری که توسط دیگران قابل مشاهده باشد.
• احساس بی ارزشی یا گناه بیش از حد
• مشکل در تفکر یا تمرکز، فراموشی و/یا مشکل در تصمیم گیری های جزئی.
• افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی

اختلال افسردگی همچنین می تواند تغییرات دیگری در خلق و خو یا رفتار داشته باشد که عبارتند از:

• افزایش عصبانیت یا تحریک پذیری
• احساس بی قراری
• گوشه گیری و انزوا
• افزایش مشارکت در فعالیت های پرخطر
• تکانشگری بیشتر
• افزایش مصرف الکل یا مواد مخدر
• ناتوانی در انجام مسئولیت های کاری و خانوادگی یا نادیده گرفتن مسئولیت های مهم دیگر
• مشکلات در میل و عملکرد جنسی

علائم اختلال افسردگی می تواند در مردان و زنان متفاوت به نظر برسد. اگرچه افراد در هر جنسیت ممکن است احساس افسردگی کنند، نحوه بیان این علائم و رفتارهایی که برای کنار آمدن با آنها استفاده می کنند ممکن است متفاوت باشد. برای مثال، مردان ممکن است علائمی غیر از غم و اندوه نشان دهند، مثلا در عوض عصبانی یا تحریک پذیر به نظر برسند. و اگرچه افزایش مصرف الکل یا مواد مخدر می تواند نشانه افسردگی در هر فردی باشد، مردان بیشتر از این مواد به عنوان یک استراتژی مقابله ای استفاده می کنند. در برخی موارد، علائم اختلال افسردگی به صورت مشکلات جسمی ظاهر می شود (به عنوان مثال، ضربان قلب، سفت شدن سینه، سردردهای مداوم یا مشکلات گوارشی). مردان اغلب بیشتر از مراجعه به روانشناس برای علائم عاطفی، به دلیل این علائم فیزیکی به پزشک مراجعه می‌کنند. از آنجایی که افسردگی باعث می‌شود افراد نسبت به خود و جهان منفی تر فکر کنند، برخی از افراد ممکن است افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود را نیز داشته باشند.

دلایل افسردگی چیست؟

افسردگی می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار عوامل متعددی می توانند در افسردگی نقش داشته باشند. عوامل متعددی می توانند در افسردگی نقش داشته باشند:

بیوشیمیایی:

تفاوت در برخی مواد شیمیایی در مغز (مانند انتقال دهنده های عصبی سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین) ممکن است از دلایل افسردگی باشد.

ژنتیکی:

افسردگی می‌تواند در خانواده ها ایجاد شود. به عنوان مثال، اگر یکی از دوقلوهای همسان افسردگی داشته باشد، دیگری 70 درصد احتمال دارد که در طول زندگی به این بیماری مبتلا شود.

شخصیت:

افراد با عزت نفس پایین، که به راحتی تحت فشار استرس قرار می گیرند یا عموماً بدبین هستند ممکن است بیشتر دچار افسردگی شوند.

محیطی:

قرار گرفتن مداوم در معرض خشونت، بی توجهی، سوء استفاده یا فقر نیز می تواند خطراتی برای ابتلا به افسردگی ایجاد کند.  

تفاوت افسردگی با اندوه سوگواری

مرگ یکی از عزیزان، از دست دادن شغل یا پایان دادن به یک رابطه تجربیاتی هستند که تحمل آن برای فرد دشوار است. طبیعی است که احساس غم و اندوه در واکنش به چنین موقعیت هایی ایجاد شود. کسانی که از دست دادن را تجربه می کنند اغلب ممکن است خود را “افسرده” توصیف کنند. اما غمگین بودن با افسردگی یکسان نیست. فرآیند سوگواری برای هر فردی طبیعی و منحصر به فرد است و برخی از ویژگی های افسردگی مشابه را دارد. هم غم و هم افسردگی ممکن است شامل غم و اندوه شدید و کناره گیری از فعالیت های معمولی باشد. هرچند ممکن است سوگواری نیز، از دلایل افسردگی باشد. آنها همچنین از جنبه های مهم متفاوت هستند:

• در غم و اندوه، احساسات دردناک به صورت موجی ظاهر می شوند که اغلب با خاطرات مثبت متوفی آمیخته می شوند. در افسردگی شدید، خلق و خو و/یا علاقه (لذت) برای بیشتر دو هفته کاهش می یابد.
• در غم و اندوه معمولاً عزت نفس حفظ می شود. در افسردگی شدید، احساس بی ارزشی و نفرت از خود رایج است.
• در غم و اندوه، هنگام فکر کردن یا خیال پردازی درباره “پیوستن” به یکی از عزیزان متوفی ممکن است افکار مرگ ظاهر شوند. در افسردگی شدید، افکار به دلیل احساس بی ارزشی یا عدم لیاقت زندگی یا ناتوانی در کنار آمدن با درد افسردگی متمرکز بر پایان دادن به زندگی است.

غم و اندوه و افسردگی می توانند با هم وجود داشته باشند. هنگامی که غم و افسردگی همزمان اتفاق می افتد، اندوه شدیدتر است و بیشتر از غم بدون افسردگی طول می کشد. تمایز بین غم و اندوه و افسردگی مهم است و می تواند به افراد در دریافت کمک، حمایت یا درمان مورد نیاز کمک کند. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی آنلاین

تفاوت افسردگی زنان و مردان در چیست؟

افسردگی می تواند افراد در هر سن، نژاد، قومیت و جنسیت را تحت تاثیر قرار دهد. زنان بیشتر از مردان به افسردگی مبتلا می شوند، اما مردان نیز ممکن است افسرده شوند. از آنجایی که مردان ممکن است کمتر احساسات یا مشکلات عاطفی خود را تشخیص دهند، درباره آنها صحبت کنند و برای کمک به آنها کمک بخواهند، در معرض خطر بیشتری هستند که علائم افسردگی خود را تشخیص نداده یا تحت درمان قرار نگیرند. مطالعات همچنین نرخ بالاتر افسردگی و افزایش خطر ابتلا به این اختلال را در میان اعضای جامعه LGBTQI+ نشان می دهد.. محققان برای سال‌ها می‌دانستند که زنان تقریباً دو برابر مردان در معرض ابتلا به افسردگی هستند و افسردگی علت اصلی بار بیماری در بین زنان است. اما تفاوت ها به همین جا ختم نمی شود. در اختلال افسردگی مردان معمولاً به صورت حملات خشم، پرخاشگری، مصرف مواد و رفتارهای پرخطر ظاهر می شود. زنان مبتلا به افسردگی ممکن است گریه کنند، اما مردان ممکن است با عصبانیت وارد عمل شوند. ما به پسرها یاد دادیم که گریه نکنند. بنابراین به جای گریه، عصبانی می‌شوند و تهدید می‌کنند. این تفاوت ها در اوایل نوجوانی ظاهر می شود و دختران افسرده بیشتر از پسران از تصویر بدن خود ناراضی هستند و احساس گناه، احساس شکست، مشکل در تمرکز و غمگینی دارند. از سوی دیگر، پسران افسرده تمایل بیشتری به فعالیت‌های معمول خود از دست داده‌اند و صبح‌ها بیشتر سرخورده و خسته می‌شوند. با افزایش سن، زنان بیشتر در هنگام افسردگی دچار استرس، غم و اندوه و مشکلات خواب می شوند، در حالی که مردان به تحریک پذیری و عصبانیت تکانشی تمایل دارند. مردان و زنان نیز به طرق مختلف با افسردگی کنار می‌آیند و زنان بیشتر به دنبال کمک گرفتن هستند.. مردان چهار برابر بیشتر از زنان دست به خودکشی می زنند و از هر 10 خودکشی 8 مورد را مردان مرتکب می‌شوند. با این حال، زنان به مراتب بیشتر در معرض افکار خودکشی هستند. یکی از دلایل نرخ بالاتر خودکشی در مردان این است که آنها بیشتر از اسلحه استفاده می کنند، در حالی که زنان به احتمال زیاد کمتر از وسایل کشنده فوری مانند مسمومیت استفاده می کنند.  

انواع افسردگی چه هستند؟

انواع مختلفی از افسردگی وجود دارد که برخی از آنها به دلیل شرایط خاص ایجاد می‌شوند.

• افسردگی پری ناتال
• افسردگی فصلی
• اختلال دوقطبی
• اختلال افسردگی مداوم
• اختلال ناخوشی پیش‌قاعدگی
• اختلال در تنظیم خلق و خو

بسته به شدت علائم، افسردگی را می توان به دسته هایی تقسیم کرد. برخی از افراد دوره های خفیف و موقتی را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر دوره های افسردگی شدید و مداوم را تجربه می کنند. دو نوع اصلی وجود دارد: اختلال افسردگی اساسی و اختلال افسردگی مداوم:

اختلال افسردگی اساسی

اختلال افسردگی اساسی (MDD) شکل شدیدتر افسردگی است. با احساس مداوم غم، ناامیدی و بی ارزشی مشخص می‌شود که به خودی خود از بین نمی‌روند. برای تشخیص افسردگی بالینی، باید پنج یا بیشتر از علائم زیر را در یک دوره 2 هفته‌ای تجربه کنید:

• بیشتر ساعات روز احساس افسردگی وجود دارد
• از دست دادن علاقه به بیشتر فعالیت‌های روزانه
• کاهش یا افزایش وزن قابل توجه
• زیاد خوابیدن یا نخوابیدن
• کند شدن تفکر یا حرکت
• بیشتر روزها خستگی یا کم انرژی بودن
• احساس بی‌ارزشی یا گناه
• از دست دادن تمرکز یا عدم تصمیم‌گیری
• افکار مکرر مرگ یا خودکشی

انواع مختلفی از اختلال افسردگی اساسی وجود دارد که انجمن روانپزشکی آمریکا آنها را به واسطه همراهی با هر یک از ویژگی‌های زیر، طبقه‌بندی می‌کند:

• ویژگی‌های غیر معمول (پرخوابی و پرخوری در مقابل کم‌خوری و کم‌خوابی)
• پریشانی
• ویژگی های ترکیبی
• شروع دوره حین زایمان، در دوران بارداری یا درست پس از زایمان
• الگوهای فصلی
• ویژگی‌های مالیخولیایی
• ویژگی‌های روان‌پریشی
• کاتاتونیا
• اختلال افسردگی مداوم

اختلال افسردگی مداوم (PDD)

قبلاً دیستیمیا نامیده می شد. این یک نوع خفیف‌تر، اما مزمن، افسردگی است. برای اینکه تشخیص داده شود، علائم باید حداقل 2 سال طول بکشند. می‌تواند زندگی شما را بیشتر از افسردگی اساسی تحت تاثیر قرار دهد زیرا مدت طولانی‌تری ادامه دارد. برای افراد مبتلا به PDD معمول است که علائم زیر را تجربه کنند:

• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های عادی روزانه
• احساس ناامیدی
• عدم بهره‌وری
• عزت‌نفس پایین

افسردگی را می‌توان با موفقیت درمان کرد، اما مهم است که به برنامه درمانی خود پایبند باشید.

افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان یک اختلال شایع پس از بارداری است که از هر 9 مادر 1 نفر را تحت تاثیر قرار می دهد. معمولاً افراد پس از زایمان دچار  احساس غم و اندوه یا پوچی می شوند. برای بسیاری از افراد، این علائم ظرف چند روز از بین می روند. اما اگر بیش از 2 هفته پس از زایمان احساس غمگینی، ناامیدی یا پوچی می کنید، ممکن است افسردگی پس از زایمان داشته باشید. علائم افسردگی پس از زایمان می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد:

• احساس بی قراری یا بد خلقی
• احساس غمگینی، ناامیدی
• افکار صدمه زدن به نوزاد یا خود
• عدم علاقه به کودک، احساس عدم ارتباط با کودک به گونه ای که انگار کودک مال شخص دیگری است
• نبود انرژی و انگیزه
• خوردن خیلی کم یا زیاد
• خوابیدن خیلی کم یا زیاد
• مشکل در تمرکز
• داشتن مشکلات حافظه
• احساس بی ارزشی، گناه، یا مانند یک والدین بد
• کناره گیری از فعالیت هایی که زمانی از آن لذت می بردید
• کناره گیری از دوستان و خانواده
• داشتن سردرد، درد یا مشکلات معده که از بین نمی روند
• احساس پوچی، بی ارتباطی، یا اینکه انگار ممکن است کودک را دوست نداشته باشید یا از او مراقبت نکنید.

تصور می شود که افسردگی پس از زایمان توسط تغییرات هورمونی چشمگیری که پس از بارداری رخ می دهد، ایجاد می شود.

افسردگی دوقطبی

در انواع خاصی از اختلال دوقطبی زمانی رخ می دهد که فرد یک دوره افسردگی را تجربه می‌کند. اختلال دوقطبی یک اختلال روانی است که باعث تغییرات مشخصی در خلق و خو، انرژی، تمرکز و توانایی انجام وظایف روزانه شما می شود. سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد که همگی شامل دوره‌هایی هستند که به دوره‌های شیدایی معروف هستند، که در آن احساس می‌کنید به شدت، خوشحال یا پرانرژی می‌شوید، و دوره‌های افسردگی که در آن احساس «افسردگی»، غمگینی یا ناامیدی می‌کنید. اگر مبتلا به اختلال دوقطبی هستید، تشخیص اثرات مضر هر «اپیزود خلقی» دشوار است. افرادی که یک دوره افسردگی دارند ممکن است:

• احساس غمگینی، ناامیدی یا پوچی کنند
• احساس کندی یا بی قراری کنند
• در به خواب رفتن مشکل دارید، خیلی زود بیدار می شوید یا بیش از حد می خوابید
• افزایش اشتها و افزایش وزن دارند
• خیلی آهسته صحبت کنند، چیزها را فراموش کنند یا احساس کنند چیزی برای گفتن ندارند
• در تمرکز یا تصمیم گیری مشکل دارند
• احساس ناتوانی در انجام کارهای اساسی
• علاقه کمی به فعالیت ها دارند
• میل جنسی کاهش یافته یا وجود ندارد
• فکر مرگ یا خودکشی
• علائم در طول یک دوره افسردگی هر روز در بیشتر روز ادامه دارد و می تواند چندین روز یا چند هفته ادامه داشته باشد.

اگر اختلال دوقطبی درمان شود، بسیاری از آنها علائم افسردگی کمتر و کمتری را تجربه خواهند کرد.

اختلال عاطفی فصلی

اختلال عاطفی فصلی، افسردگی است که با فصول می آید و می رود و علائم آن معمولاً در اواخر پاییز یا اوایل زمستان شروع می شود و در طول بهار و تابستان از بین می رود.

افسردگی با علائم روان‌پریشی

افسردگی با علائم روان پریشی شکل شدیدی از افسردگی است که در آن فرد علائم روان پریشی مانند هذیان (باورهای مزاحم) یا توهمات (شنیدن یا دیدن چیزهایی را که دیگران نمی شنوند یا نمی بینند) تجربه می کند. سایر اختلالات افسردگی که در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5-TR) یافت می شود، عبارتند از اختلال در تنظیم خلق و خو (تشخیص داده شده در کودکان و نوجوانان) و اختلال ملال پیش از قاعدگی (که زنان را در حوالی زمان قاعدگی تحت تاثیر قرار می دهد).  

چگونه اختلال افسردگی را درمان کنیم؟

در این مقاله به صورت مفصل به این موضوع پرداخته‌ایم. حتماً بخوانید.  

کلینیک روانشناسی ایران

ما در کلینیک ایران بهترین روانشناسان بالینی باتجربه در تهران را برای درمان اختلال افسردگی و دیگر اختلالات روانشناختی در اختیار داریم. پس زمان را از دست ندهید و برای رزرو وقت رواندرمانی (به صورت حضوری یا آنلاین) با ما مرتبط شوید. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی تلفنی  

با درمانگران افسردگی کلینیک ایران آشنا شوید:

مریم فیاض

دکتر هدی فرامرزی

 

مهتاب کرج‌آبادی