فهرست مطالب
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دو قطبی، تنها شامل نوسانات خلقی نیست و یک اختلال مغزی جدی است که تحت عنوان افسردگی شیدایی از آن یاد می‌شود. دو نوع اصلی از اختلال دو قطبی وجود دارد که در کم و کیف نشانه ها، با یکدیگر متفاوتند. اختلال دو قطبی، شرایطی از سلامت روان است که طی آن، تغییرات افراطی در انرژی و خلق‌وخو در بازه‌های زمانی متفاوت بروز پیدا می‌کند. بیش از 2 درصد جمعیت جهان، با این اختلال زندگی می‌کنند. خُلق افراد دارای اختلال دوقطبی، معمولا بین دو اپیزود شیدایی (یا هیپومانیا) و افسردگی نوسان دارد، هرچند که بعضی‌ها ترکیبی از هر دو اپیزود را تجربه می‌کنند. این نوسانات خلقی، می توانند باعث تغییراتی در رفتار شوند، توانایی فرد را در کنار آمدن با زندگی کاهش بدهند، و بر روابط بین‌فردی تاثیر بگذارند. اختلال دو قطبی باعث می‌شود فرد تصمیم‌های نامعقول بگیرد و رفتارهای تکانشی از خود به نمایش بگذارد. اپیزود افسردگی، می‌تواند فرد را در معرض خطر خودکشی قرار دهد.علائم اختلال دوقطبی چیست؟
اکثر مبتلایان، تشخیص اختلال دوقطبی را در اواخر جوانی و اوایل بزرگسالی دریافت می‌کنند اما سایرین، تا مدت‌ها متوجه اختلال خود نمی‌شوند. اختلال دوقطبی، ٪۲.۸ امریکایی‌ها را درگیر خود کرده که ٪۸۳ از این تعداد، درجات «شدید» این اختلال را تجربه می‌کنند. اختلال دوقطبی می‌تواند طیف وسیعی از مردم را فارغ از قومیت، نژاد و پیشینه اجتماعی-اقتصادی درگیر کند. اختلال دوقطبی در افراد به طور متفاوت از یکدیگر ظاهر می‌شود. افزون بر آن، علائم بسته به آنکه بیمار اکنون در دوره شیدایی یا افسردگی به سر می‌برد، متفاوتند. اپیزودهای خلقی می‌توانند برای روزها، هفته‌ها یا سال‌ها طول بکشند.علائم شیدایی (مانیا)
در صورتی که فرد در حال تجربه دوره مانیک باشد، ممکن است تعدادی از علائم زیر را تجربه کند:- انرژی بالا، به طوری که به طرز فاحشی سطح انرژي بالاتر از حد نرمال باشد
- احساس شکست ناپذیری
- تحریک پذیری بالا
- حس عدم نیاز به خواب کافی
- تند صحبت کردن
- افکار سریع
- این حس که چیزهای زیادی برای گفتن وجود دارد و فرد به سرعت از موضوعی به موضوع دیگر می‌پرد
- حس خلاقیت و کارآمدی افراطی
- درگیری در فعالیت‌های مخاطره آمیز
- ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزانه و عملکرد عادی
- تجربه حالات سایکوز (روان‌پریشی) که شامل توهم، هذیان و شنیدن صداهاست
علائم افسردگی
اپیزودهای افسردگی در دوقطبی، می‌توانند ناتوان‌کننده و شدید باشند. هر اپیزود افسردگی، حداقل دوهفته طول می کشد و در هر روز، پنج علامت یا بیشتر را تجربه می‌کنند. تعدادی از علائمی که فرد می‌تواند در یک دوره افسردگی تجربه کند، به شرح زیر است:- احساسات اندوه شدید
- احساس ناامیدی
- احساس گناه
- احساس بی‌ارزشی
- تغییرات در الگوی خواب، به طوری که یا زیاد بخوابد یا در به خواب رفتن مشکل داشته باشد.
- دشواری در تمرکز
- احساس کندی و بی قراری
- افکار خودکشی
هیپومانیا چیست؟
هیپومانیا نوعی از شیدایی با عملکرد بهتر است که علائمی نظیر موارد زیر دارد:- احساس خلق بالا و با انرژی بودن
- حس عدم نیاز به خواب
- افکار سریع و تصمیمات تکانشی
- هیپومانیا نسبت به مانیا روزهای کمتری طول می‌کشد
- با وجود شدت احساسات، عملکرد روزمره تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد
- هیپومانیا به بستری شدن در بیمارستان نمی‌انجامد
هیپومانیا، شکل خفیف‌تری از مانیا است. ممکن است بسیاری از علائم، مشابه مانیا تجربه شوند، با این تفاوت که روان‌پریشی تجربه نمی‌شود و فرد قادر است عملکرد معمول خود را داشته باشد. افرادی که هیپومانیا را بیش از مانیا تجربه می‌کنند، ممکن است به دلیل آشکاری کمتر علائم، متوجه اختلال خود نشوند.
اختلال دوقطبی در مردان و زنان چه تفاوتی دارد؟
بیشتر تحقیقات نشان می‌دهند که اختلال دوقطبی، زنان و مردان را به یک میزان درگیر می‌کند. با این حال، بررسی های آماری در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که زنان احتمال بالاتری برای ابتلا به این اختلال دارند. در حالی که زنان و مردان به طور مساوی از اختلال دوقطبی تاثیر می‌پذیرند، تفاوت‌های جنسیتی خاصی در نحوه بروز اختلال وجود دارد.زمان شروع اختلال
تحقیقات نشان می‌دهد که مردان، علائم اختلال دوقطبی را در سن پایین‌تری نسبت به زنان نشان می‌دهند. یک مطالعه نشان داد که مردان حدود سه سال قبل از زنان این اختلال را تجربه می‌کنند. برای زنان، احتمال دارد که علائم اختلال دوقطبی را در حدود سن 50 سالگی نشان دهند، در حالی که مردان این علائم را زودتر نشان می دهند.افسردگی و پرخاشگری
افسردگی از علائم رایج اختلال دوقطبی به شمار می‌رود. با این‌حال، زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان دوره های غم را همگام با اختلال تجربه می‌کنند. علاوه بر آن، یکی از مطالعات نشان داد که پرخاشگری، در میان مردان مبتلا به اختلال دوقطبی که سومصرف مواد دارند، شایع تر است.تغییرات در اشتها
یک مطالعه که علائم اختلال دوقطبی را در مردان و زنان بررسی کرد، نشان داد که مردان نسبت به زنان نرخ کمتری در تغییرات اشتها نشان می‌دهند.
نوسانات در سطوح انرژی
در زمان‌های مختلف، فردی که درگیر اختلال دوقطبی است، حس می‌کند انرژی زیادی دارد تا چند کار را همزمان انجام بدهد. جنب‌وجوش زیادی دارد، و ممکن است به نظر برسد حس مهم بودن و قدرت‌مند بودن می‌کند یا گمان کند استعداد زیادی دارد. در حالی‌که شیدایی هم در مردان و هم در زنان دیده می‌شود، یک مطالعه نشان داده است که مردان بیشتری علائم شیدایی را گزارش می‌دهند. چنین نیست که زن‌ها علائم شیدایی را تجربه نکنند، اما شیدایی در مردها به گونه متفاوتی ظاهر می‌شود. (مثلا پرخاشگری، خشونت و رفتارهای تکانشی بیشتری وجود دارد.) در باقی اوقات، تقریبا احساسات کاملا متفاوتی ظاهر میشوند. اپیزودهای افسردگی ممکن است با حس ناتوانی در ساده‌ترین امور مانند برخاستن از تخت آشکار می‌شود. فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است در تمرکز کردن مشکل داشته باشد، حس بی ارزشی بکند و افکار خودکشی در سر داشته باشد. مانند مردان، اختلال دوقطبی برای زنان نیز با نوسانات خلقی حاد مانند دوره های شیدایی (خلق بالا) و افسردگی بروز می‌یابد. با این وجود، زنان بیشتر در معرض تجربه هیپومانیا هستند. به این معنا که تجربه شیدایی آنان برای دیگران کمتر آشکار است. زنان با احتمال بیشتری، به دوقطبی نوع ۲ دچار میشوند. (که در آن هیپومانیا غالب است) احتمال اپیزودهای مختلط و چرخش های سریع بین اپیزود ها (بیش از ۴ اپیزود در سال)، در زنان شایع‌تر است. زنان بیشتر از مردان مستعد افسردگی جدی مرتبط با اختلال دوقطبی هستند. به نظر الگوی فصلی‌ای برای زنان وجود دارد که طی آن، زنان طی پاییز و زمستان بیشتر اپیزودهای دوقطبی را تجربه می‌کنند. نگران‌کننده‌ترین جنبه‌ی علائم اختلال دوقطبی برای زنان، غلبه‌ی اپیزود افسردگی بر آنان نسبت به مردان است. در واقع، در زنان، اختلال دوقطبی بسیاری از اوقات با افسردگی ماژور اشتباه گرفته می‌شود. این، یکی از دلایلی است که اهمیت تشخیص صحیح اختلال دوقطبی را در زنان بیان می‌کند. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی تلفنیتاثیر هورمون‌های زنانه
هورمون های مرتبط با چرخه‌های تولیدمثلی در زنان باعث اختلال دوقطبی نمی‌شوند، اما می‌توانند علائم را تشدید کنند. برای مثال:- علائم دوقطبی ممکن است در دوران پیشاقاعدگی، قبل و بعد بروز یائسگی تشدید شوند
- یک چهارم زنان، افسردگی دوران قبل قاعدگی را تجربه می‌کنند
- بارداری و زایمان نیز، ممکن است علائم را تشدید کنند. زنان پس از زایمان، نرخ بالاتری از شروع یا بازگشت اختلال دوقطبی را تجربه می‌کنند.
- زنان مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر در معرض خطر روان‌پریشی پس از زایمان هستند که یک اختلال خلقی نادر اما جدی پس از زایمان است و با شیدایی و آسیب احتمالی به کودک یا خود مادر نمایان می شود.
چنداِبتلایی (تجربه‌ی اختلالات دیگر با دوقطبی)
چندابتلایی هایی وجود دارد که در زنان شایع تر از مردان است. به عنوان مثال، زنان مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر احتمال دارد که این موارد را تجربه کنند:- اختلال شخصیت مرزی
- اختلالات خوردن مانند بولیمیا
- مشکلات تیرویید
- چاقی ناشی از مصرف دارو
- میگرن
درمان اختلال دوقطبی
دوقطبی، یک اختلال جدی اما درمان‌پذیر است. با وجود درمان، امید به یک زندگی سلامت و سرشار، وجود خواهد داشت. درمان‌هایی که برای زنان و مردان به کار برده میشوند، معمولا یکسانند و ترکیبی از رواندرمانی، دارودرمانی و تغییرات سبک زندگی هستند. درمان اختلال دوقطبی از آنجایی که زنان زمان‌هایی را صرف بارداری و شیردهی می‌کنند دشوار است و ممکن است داروهایی که برای درمان دوقطبی تجویز میشوند، منع مصرف داشته باشند. علاوه بر آن بارداری و شیردهی، باعث وخامت علائم دوقطبی میشوند. اینجا، اهمیت کار با متخصص آشکار می‌شود. کسی که نیاز به درمان مناسب را، حتی در دوران بارداری و شیردهی درک کند و بر اساس ارزیابی هزینه-فایده، برای درمان علائم شما دارو تجویز کند. برای رزرو وقت روانپزشکی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی تلفنیانواع اختلال دوقطبی چیست؟
افراد مبتلا به دوقطبی، تغییرات چشم‌گیری را در خلق‌وخو تجربه می‌کنند که شامل اپیزودهای افسردگی و شیدایی می‌شود. طبع و شدت علائم، بستگی به نوع اختلال دو قطبی ایشان دارد. انجمن روانشناسی امریکا (APA) اختلال دوقطبی را بر اساس نوع، مدت و شدت اپیزودهای خلقی طبقه‌بندی می کند. بر اساس ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM)5 انواع اختلال دوقطبی قابل تشخیص است:اختلال دوقطبی نوع یک
افرادی که به دوقطبی نوع یک دچارند، حداقل یک دوره شیدایی را در طول عمرشان تجربه کرده‌اند. با وجود اینکه نیاز به تشخیص رسمی نیست، اکثر آنها دوره‌های افسردگی ماژور را نیز حین عمرشان تجربه کرده‌اند. معمولا، هنگامی که دوران شیدایی حداقل هفت روز طول بکشد- مخصوصا در شرایطی که فرد در بیشتر طول روز درگیر باشد- می‌تواند نشان‌دهنده اختلال دوقطبی باشد. ممکن است علائم شیدایی آنچنان شدید باشند که نیاز به مداخلات پزشکی باشد. برای اینکه بیمار معیار تشخیص دوقطبی نوع یک را داشته باشد، باید اپیزودهایی از افسردگی که حداقل دوهفته به طول می‌انجامد را تجربه کند. دوقطبی نوع یک، همچنین می‌تواند اپیزودهای مختلط را پدید آورد. در این شرایط، فرد نشانگان شیدایی و افسردگی را همزمان تجربه می‌کند.
اختلال دوقطبی نوع دو
افراد با دوقطبی نوع دو، حداقل یک دوره هیپومانیا (شیدایی خفیف – حالت ضعیف تر دوره شیدایی یا مانیا) و حداقل یک دوره افسردگی ماژور را تجربه کرده‌اند. این شرایط، شامل دوره‌هایی از افسردگی است که حداقل دوهفته و دوره‌هایی با خلق بالا که حداقل چهار روز طول می‌کشد. خلق بالا در دوقطبی نوع دو، هیپومانیا نامیده می‌شود که علائمی به جدیت دوقطبی نوع یک ندارد.ادواری‌خویی (سیکلوتایمیا)
این اختلال خلقی شامل دوره‌های متناوب متعددی از علائم هیپومانیک و افسردگی است. بر خلاف اختلالات دوقطبی نوع یک و دو، خلق بالا و پایین در سیکلوتایمیا به اندازه‌ای شدید نیست که با معیارهای کامل برای دوره های شیدایی، هیپومانیک یا افسردگی اساسی مطابقت داشته باشد. با این حال، این علائم باید حداقل برای نیمی از زمان، برای یک دوره حداقل دو ساله، بدون هیچ دوره بدون علامت، برای بیش از دو ماه وجود داشته باشد. با وجود اینکه اپیزودهای خلقی در سیکلوتامیا به اندازه اختلال دوقطبی شدید نیستند، اما کمک خواستن و درمان همچنان حائز اهمیت است. این علائم نه تنها می‌توانند در زندگی روزمره ما تفاوت ایجاد کنند، بلکه ممکن است بعداً به اختلال های دوقطبی نوع یک و دو تبدیل شوند. برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی آنلایندلایل ابتلا به اختلال دوقطبی چیست؟
علت دقیق ابتلا به اختلال دوقطبی ناشناخته است و از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند. در یک تابع، نقش ژن‌ها، مغز و تفاوت‌های مغزی می‌توانند به عنوان عوامل مهم تاثیرگذار باشند و محرک‌های محیطی نیز می‌توانند دخیل باشند.ژن‌ها
عوامل ژنتیکی، نقش مهمی در ایجاد اختلال دارند. کسی که با این بیماری زندگی می‌کند، امکان دارد آن را از یکی از اعضای خانواده به ارث برده باشد. معمولا، وقتی فردی والد یا خواهر و برادری دارد که با اپیزودهای دوقطبی زندگی می‌کند، احتمال بالاتری برای ابتلا به این اختلال دارد.آناتومی مغز
مناطق به خصوصی از مغز مانند قشر پیش پیشانی (پری‌فرونتال کورتکس)، قشر کمبربندی قدامی (انتریر سینگولیت کورتکس)، هیپوکامپ و بادامه (آمیگدال) هیجانات را پردازش می‌کنند. این مناطق همچنین، پاسخ‌ها به محرک‌های بیرونی را بررسی می‌کنند. هنگامی که این ساختارها از روند طبیعی خود فاصله بگیرند، بر خلق‌وخو تاثیر می‌گذارند.اختلال در تنظیمات منتقل‌کننده های عصبی
اختلال در انتقال دهنده های عصبی با اختلال دوقطبی مرتبط است. هنگامی که مقدار یا عملکرد دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین به خطر بیفتد، ممکن است به اختلال دوقطبی منجر شود.سیستم ایمنی
اجزای کلیدی سیستم ایمنی نیز با شدت این اختلال مرتبط هستند. آنها شامل سیتوکین ها و اینترلوکین ها هستند.استرس زیاد
استرس به تنهایی باعث اختلال دوقطبی نمی‌شود، اما رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا ممکن است محرک ایجاد دوره های شیدایی و افسردگی شوند.عوامل پیش از زایمانی
عفونت های جنینی ممکن است با ظهور اختلال دوقطبی همراه باشد. قرار گرفتن در معرض این عفونت ها می تواند منجر به تولیدات بیشتر دوپامین شود. افزایش سطح دوپامین باعث ایجاد دوره های شیدایی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌شود. این عفونت ها همچنین می توانند بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر بگذارند.عوامل پس از زایمانی
سوء استفاده یا بدرفتاری در دوران کودکی نیز ممکن است به اختلال دوقطبی کمک کند.
علاوه بر سایر بیماری‌های روانی، بی‌توجهی عاطفی و به ویژه سوء استفاده می‌تواند باعث بروز این اختلال شود.
سوءمصرف مواد
اپیزودهای دوقطبی اغلب همراه با سومصرف مواد هستند. تخمین زده می شود که مصرف موارد مخدر، ۶۱ درصد میان مبتلایان دوقطبی نوع یک و ۴۸ درصد میان مبتلایان دوقطبی نوع دو شیوع می‌گذارد. افرادی که به طور معمول از مواد افیونی، الکل یا کوکائین استفاده می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اختلال دوقطبی باشند. همچنین تحقیقاتی وجود دارد که نشان می دهد کانابیس‌ها ممکن است بر ایجاد این اختلال تأثیر بگذارند.۲آیا اختلال دوقطبی درمان می‌شود؟
خوشبختانه، درمانهای موثری برای درمان دوقطبی در دسترس هستند، اما از آنجایی که دوقطبی یک اختلال مزمن به شمار می‌رود، به درمان مادام‌العمر نیازمند است. از آنجایی که اختلال دوقطبی، بسیار شبیه به سایر بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی و افسردگی است، تشخیص رسمی این اختلال برای اطمینان از اینکه این همان چیزی است که تجربه می‌کنیم اهمیت دارد. تشخیص درست، ضمانت می‌کند که بهترین درمان را دریافت می‌کنیم. اختلال دوقطبی، به کرات اشتباه تشخیص گذاشته می‌شود، مثلا احتمال بالایی وجود دارد که زنان تشخیص افسردگی را پیش از تشخیص صحیح دوقطبی دریافت کنند. بنابراین، در صورتی که علائم مراجع، شامل هر دو علائم افسردگی و شیدایی می‌شود، به دنبال ارزیابی‌های فراتر باشیم. لذا با درمانهای سنتی افسردگی، اختلال دوقطبی بهبودی حاصل نمی‌کند. برای تشخیص اختلال دوقطبی، ابتدا نیاز است با روانشناس بالینی ملاقات کنیم. پس از ارزیابی فیزیکی و انجام آزمایش خون نمی‌توان تشخیص دوقطبی دریافت کرد، اما می‌تواند شرایط جسمانی (مانند عدم تعادل تیروئید) را که ممکن است باعث علائم شود را رد کند. اگر متخصص شما معتقد است که شما ممکن است اختلال دوقطبی را تجربه کنید، احتمالاً شما را برای تشخیص رسمی به یک روانپزشک یا روانشناس ارجاع می دهد. معمولاً اختلال دوقطبی در صورتی تشخیص داده می شود که الگویی از افسردگی اساسی متناوب با شیدایی یا هیپومانیا را نشان دهید. برای تشخیص اختلال دوقطبی، باید حداقل یک مورد شیدایی یا هیپومانیا داشته باشید. درمانهای اختلال دوقطبی، معمولا شامل ترکیبی از دارودرمانی، رواندرمانی و تغییرات در سیک زندگی است. دارودرمانی، خط مقدم درمان اختلال دوقطبی است و بیشتر افراد نیاز دارند تا پایان عمرشان مصرف دارو را ادامه دهند. در این مقاله به صورت مفصل در مورد درمان اختلال دوقطبی نوشتیم. حتما بخوانید.کلینیک روانشناسی ایران
ما در کلینیک ایران بهترین روانشناسان بالینی باتجربه در تهران را برای درمان اختلال دوقطبی و دیگر اختلالات روانشناختی در اختیار داریم. پس زمان را از دست ندهید و برای رزرو وقت رواندرمانی (به صورت حضوری یا آنلاین) با ما مرتبط شوید.
برای رزرو وقت روانشناسی بالینی با ما مرتبط شویدنوبت‌دهی تلفنی
با درمانگران اختلال دوقطبی کلینیک ایران آشنا شوید:
مریم فیاض
نیوشا شهروان
محیا دلخواهی