اختلال شخصیت

اختلال شخصیت وابسته: علائم، دلایل و درمان

تا به حال با کسی برخورد کرده‌اید که برای بیشتر تصمیم‌ها به تأیید و حمایت دیگران تکیه می‌کند و به‌تنهایی تصمیم‌گرفتن برایش سخت است؟ چنین رفتارهایی ممکن است نشان‌دهنده اختلال شخصیت وابسته باشد. این اختلال یکی از اختلالات شخصیت است که بر روابط بین‌فردی و کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. در این مقاله، به بررسی علائم، ملاک‌های تشخیصی، تفاوت این اختلال با سایر اختلالات نظیر اختلال شخصیت مرزی و روش‌های درمان آن می‌پردازیم. ادر ادامه با مؤثرترین روش‌های درمان اختلال شخصیت وابسته و قدم‌های عملیِ شروع درمان آشنا می‌شوید.

بروز و سیر اختلال شخصیت وابسته

اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder – DPD) با نیاز مفرط به حمایت دیگران و ترس از رها شدن مشخص می‌شود. این اختلال معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند:

عوامل ژنتیکی: برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ژنتیک می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
محیط خانوادگی: تربیت در محیطی که در آن استقلال تشویق نمی‌شود و وابستگی به والدین بیش از حد تقویت می‌شود، می‌تواند به شکل‌گیری این اختلال کمک کند.
تجربیات کودکی: تجربه ترک یا از دست دادن زودهنگام والدین یا مراقبان اصلی می‌تواند فرد را به سمت وابستگی بیشتر سوق دهد.

سیر این اختلال معمولاً به شکلی است که فرد در طول زمان برای تصمیم‌گیری‌های روزمره به دیگران وابسته‌تر می‌شود. بدون درمان، این وابستگی می‌تواند به مشکلات جدی در روابط و عملکرد فرد منجر شود.

علائم اختلال شخصیت وابسته

اختلال شخصیت وابسته با نیاز شدید به تأیید و ترس از رهاشدگی، تصمیم‌گیری مستقل را سخت می‌کند و روابط را فرسوده می‌سازد؛ اما درمان‌های مبتنی بر شواهد مثل CBT، طرحواره‌درمانی و آموزش مهارت‌های زندگی می‌توانند استقلال و مرزبندی سالم را تقویت کنند. کمک خواستن ضعف نیست، نقطه‌ی شروع بهبود است.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ممکن است برخی از علائم زیر را نشان دهند:

نیاز مداوم به مراقبت و حمایت دیگران: فرد مبتلا برای تصمیم‌های روزمره به تأیید و حمایت دیگران تکیه می‌کند و به‌تنهایی تصمیم نمی‌گیرد.
ترس شدید از ترک شدن: آن‌ها به شدت از تنها ماندن یا رها شدن توسط اطرافیان می‌ترسند. این ترس ممکن است آن‌ها را وادار کند تا برای حفظ روابط ناسالم نیز تلاش کنند.
ناتوانی در شروع پروژه‌ها یا انجام کارها به تنهایی: این افراد اعتماد به نفس کافی برای آغاز کارها ندارند و همیشه نیاز به راهنمایی یا کمک دیگران دارند.
سازش بیش از حد برای جلوگیری از تعارض: این افراد اغلب برای حفظ روابط، نیازها و خواسته‌های خود را نادیده می‌گیرند و ممکن است حتی به رفتارهای ناخوشایند دیگران تن دهند.
احساس بی‌ارزشی یا ناتوانی در هنگام تنها بودن: در غیاب دیگران، آن‌ها به شدت احساس ناتوانی می‌کنند و معتقدند که قادر به مدیریت زندگی خود نیستند.
وابستگی به روابط ناسالم: برای جلوگیری از تنها ماندن، ممکن است در روابطی باقی بمانند که به آن‌ها آسیب می‌زند یا باعث استثمارشان می‌شود.
ترس از تصمیم‌گیری مستقل: این افراد احساس می‌کنند که تصمیم‌گیری بدون تأیید یا مشورت دیگران اشتباه است و دائماً نیاز به تأیید دارند.
تلاش زیاد برای دریافت تأیید: آن‌ها ممکن است حتی کارهایی خلاف میل خود انجام دهند تا حمایت یا تأیید دیگران را از دست ندهند.

این علائم معمولاً در تمامی جنبه‌های زندگی فرد تأثیر می‌گذارند و او را به شدت وابسته به دیگران می‌کنند.

زندگی با شخصیت وابسته چه مشکلاتی دارد؟

زندگی با فردی که دارای اختلال شخصیت وابسته است، می‌تواند برای اطرافیان چالش‌برانگیز باشد. مشکلاتی که اطرافیان ممکن است تجربه کنند عبارتند از:

فشار برای تصمیم‌گیری مداوم: افراد مبتلا به DPD نمی‌توانند به تنهایی تصمیم بگیرند و دائماً برای کوچک‌ترین مسائل به دیگران مراجعه می‌کنند. این موضوع می‌تواند برای اطرافیان بسیار خسته‌کننده باشد.
عدم تعادل در روابط: روابط با این افراد معمولاً یک‌طرفه است، زیرا فرد مبتلا نیاز مداوم به دریافت حمایت دارد و کمتر می‌تواند نیازهای اطرافیان را برآورده کند.
خستگی روانی: نیاز مداوم به توجه و تأیید، اطرافیان را از نظر روانی خسته می‌کند. آن‌ها ممکن است احساس کنند که مسئول تمامی جوانب زندگی فرد مبتلا هستند.
احساس محدودیت در استقلال: وابستگیِ افراطی این افراد آزادی و استقلالِ اطرافیان را محدود می‌کند.
روابط ناسالم: اطرافیان چون می‌ترسند به فرد مبتلا آسیب بزنند، نیازها و خواسته‌های خود را نادیده می‌گیرند و در رابطه ناسالم می‌مانند
ایجاد احساس گناه: فرد مبتلا ممکن است ناخودآگاه اطرافیان را وادار کند که به دلیل ترک کردن یا نپذیرفتن درخواست‌های او، احساس گناه کنند.
فشار برای حمایت مالی و عاطفی: فرد مبتلا ممکن است از اطرافیان توقع داشته باشد که نیازهای مالی یا عاطفی او را برآورده کنند، که این موضوع می‌تواند باعث استرس اقتصادی و روانی شود.
ترس از ایجاد تعارض: اطرافیان ممکن است از بیان نظرات یا احساسات واقعی خود خودداری کنند تا از واکنش‌های منفی فرد مبتلا جلوگیری کنند.

زندگی با فردی که دارای اختلال شخصیت وابسته است، نیازمند درک عمیق، صبر و حمایت است. اطرافیان نیز ممکن است نیاز به کمک حرفه‌ای داشته باشند تا بتوانند با فشارهای روانی ناشی از این رابطه کنار بیایند و مرزهای سالمی ایجاد کنند.

اشتباه نگیرید

بسیاری از افراد اختلال شخصیت وابسته را به‌دلیل شباهت‌هایش با برخی اختلالات دیگر اشتباه می‌گیرند؛ از جمله:

اختلال اضطراب فراگیر (GAD): اضطراب شدید در هر دو اختلال وجود دارد، اما در DPD این اضطراب بیشتر به ترس از ترک شدن مرتبط است.
اختلال افسردگی اساسی: در هر دو اختلال، فرد احساس بی‌ارزشی را تجربه می‌کند؛ در DPD این احساس بیشتر از وابستگی به دیگران ریشه می‌گیرد.
اختلال شخصیت اجتنابی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی به‌خاطر ترس از انتقاد از دیگران فاصله می‌گیرند، اما افراد مبتلا به DPD برای دریافت حمایت به دیگران نزدیک می‌شوند و به آن‌ها تکیه می‌کنند.

تفاوت اختلال شخصیت وابسته با سایر اختلالات

تفاوت با اختلال شخصیت اجتنابی

هر دو اختلال شامل احساس ناتوانی هستند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:

تعامل با دیگران: افراد مبتلا به DPD به دنبال نزدیکی و حمایت هستند، در حالی که افراد با اختلال شخصیت اجتنابی از روابط دوری می‌کنند.
محور اضطراب: اضطراب در DPD بیشتر به ترک شدن مرتبط است، در حالی که در اختلال اجتنابی، ترس از انتقاد و طرد شدن غالب است.

تفاوت با اختلال اضطراب فراگیر

محور اضطراب: در DPD، اضطراب بیشتر به ترک شدن و ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل مربوط است، در حالی که در GAD، اضطراب به موضوعات گسترده‌تری مربوط می‌شود.
الگوی رفتاری: در DPD فرد برای تصمیم‌گیری و حمایت به دیگران تکیه می‌کند؛ در GAD چنین تکیه‌ای الزامی نیست.

درمان اختلال شخصیت وابسته

درمان اختلال شخصیت وابسته شامل موارد زیر است:

1. روان‌درمانی فردی

درمان شناختی–رفتاری (CBT): این روش به شناسایی افکار و باورهای ناسازگار کمک می‌کند و به فرد یاد می‌دهد چگونه مستقل‌تر عمل کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که CBT به طور قابل توجهی می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا خوداتکایی بیشتری پیدا کنند.
درمان بین‌فردی: این درمان بر بهبود روابط و کاهش وابستگی ناسالم تمرکز دارد. با تمرکز بر مهارت‌های ارتباطی، این روش به افراد کمک می‌کند تا روابط سالم‌تری ایجاد کنند.

2. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

این رویکرد به افراد آموزش می‌دهد تا با ترس‌ها و اضطراب‌های خود مقابله کنند و همزمان ارزش‌ها و اهداف شخصی‌شان را دنبال کنند. ACT می‌تواند به فرد کمک کند تا وابستگی خود را کاهش داده و استقلال بیشتری کسب کند.

3. رویکرد طرحواره‌درمانی

طرحواره‌درمانی، که بر شناسایی و تغییر الگوهای رفتاری و فکری ناسازگار تمرکز دارد، برای افراد مبتلا به DPD بسیار مفید است. این روش به آن‌ها کمک می‌کند تا از الگوهای وابستگی ناسالم به سمت رفتارهای مستقل‌تر حرکت کنند.

4. گروه‌درمانی

تعامل با افرادی که تجربیات مشابه دارند می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشند و وابستگی خود را کاهش دهند. این روش همچنین محیطی حمایتی ایجاد می‌کند که فرد می‌تواند در آن احساس امنیت بیشتری داشته باشد.

5. دارودرمانی

در صورت وجود علائم اضطراب یا افسردگی، ممکن است از داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب استفاده شود. این داروها به مدیریت علائم کمک می‌کنند اما وابستگی فرد را به خود تغییر نمی‌دهند؛ بنابراین باید همراه با روان‌درمانی استفاده شوند.

6. آموزش مهارت‌های زندگی

این رویکرد شامل آموزش مهارت‌هایی مانند مدیریت زمان، تصمیم‌گیری و حل مسئله است که به افراد کمک می‌کند تا در زندگی روزمره مستقل‌تر عمل کنند.

چالش‌های درمان

درمان اختلال شخصیت وابسته می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا افراد مبتلا معمولاً به درمانگر خود نیز وابسته می‌شوند. بنابراین، درمانگران باید مرزهای حرفه‌ای را حفظ کنند و به تدریج به فرد کمک کنند تا استقلال بیشتری پیدا کند. همچنین، همکاری خانواده و اطرافیان می‌تواند نقش کلیدی در موفقیت درمان داشته باشد.

دعوت به عمل

اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکلات مرتبط با اختلال شخصیت وابسته روبرو هستید، متخصصان ما در کلینیک آماده ارائه کمک‌های حرفه‌ای هستند. با ما تماس بگیرید و قدمی به سوی بهبود کیفیت زندگی خود بردارید.