اختلال شخصیت

اختلال شخصیت اسکیزوئید: آنچه باید بدانید

اختلال شخصیت اسکیزوئید یکی از انواع اختلالات شخصیت است که با کناره‌گیری اجتماعی، بی‌تفاوتی عاطفی، و تمایل به انزوا مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنند و تمایلی به برقراری روابط نزدیک با دیگران ندارند. در این مقاله، به بررسی بروز و سیر این اختلال، علائم، ملاک‌های تشخیصی در DSM-5، مشکلات زندگی با فرد اسکیزوئید، تفاوت این اختلال با ویژگی‌های شخصیتی مشابه، و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

بروز و سیر اختلال شخصیت اسکیزوئید

اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً از اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود و در طول زندگی فرد پایدار می‌ماند. این اختلال در مردان شایع‌تر از زنان است و اغلب در افرادی که سابقه خانوادگی اختلالات طیف اسکیزوفرنی دارند، دیده می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال، در دوران کودکی یا نوجوانی علائمی مانند تمایل به تنهایی، بی‌علاقگی به بازی‌های گروهی، و عدم تمایل به برقراری روابط دوستانه را نشان می‌دهند.

علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید

انزوای اجتماعی: این افراد تمایلی به برقراری روابط نزدیک با دیگران ندارند و بیشتر وقت خود را در تنهایی سپری می‌کنند.
بی‌علاقگی به روابط عاطفی و جنسی: برخلاف افراد معمولی، افراد اسکیزوئید از برقراری روابط عاطفی و جنسی لذت نمی‌برند و اغلب از آن‌ها اجتناب می‌کنند.
کمبود بیان هیجانی: این افراد معمولاً سرد و بی‌احساس به نظر می‌رسند و در ابراز احساسات خود مشکل دارند.
عدم تمایل به فعالیت‌های اجتماعی: بیشتر فعالیت‌های فردی را ترجیح می‌دهند و از موقعیت‌های اجتماعی گریزان هستند.
بی‌تفاوتی نسبت به تمجید یا انتقاد دیگران: نظرات دیگران تأثیر چندانی بر آن‌ها ندارد و احساس نیاز به تأیید اجتماعی ندارند.
عدم علاقه به تشکیل خانواده: بیشتر این افراد علاقه‌ای به داشتن روابط خانوادگی صمیمی ندارند و از تعاملات خانوادگی نیز اجتناب می‌کنند.

ملاک‌های تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوئید در DSM-5

بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، برای تشخیص این اختلال، فرد باید حداقل چهار مورد از موارد زیر را داشته باشد:

عدم تمایل به داشتن روابط نزدیک، از جمله عضویت در خانواده.
تقریباً همیشه فعالیت‌های انفرادی را ترجیح می‌دهد.
تمایل کم به داشتن تجربیات جنسی با دیگران.
لذت نبردن از فعالیت‌های مختلف، از جمله فعالیت‌های تفریحی.
نداشتن دوستان نزدیک یا افراد مورد اعتماد به جز بستگان درجه اول.
بی‌تفاوتی نسبت به تمجید یا انتقاد دیگران.
سردی عاطفی و عدم ابراز احساسات.

ویژگی‌های پارتنر با اختلال شخصیت اسکیزوئید

داشتن یک پارتنر با اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تواند چالش‌های زیادی به همراه داشته باشد. این افراد به دلیل تمایل به انزوا و بی‌تفاوتی عاطفی، ممکن است در یک رابطه عاطفی رفتارهای غیرمعمولی داشته باشند. برخی از ویژگی‌های این پارتنرها عبارتند از:

عدم ابراز محبت: پارتنرهای اسکیزوئید معمولاً در نشان دادن احساسات خود مشکل دارند و ممکن است سرد و بی‌احساس به نظر برسند.
ترجیح تنهایی: این افراد اغلب از گذراندن زمان با شریک عاطفی خود لذت نمی‌برند و بیشتر ترجیح می‌دهند تنها باشند.
عدم نیاز به حمایت عاطفی: آن‌ها معمولاً نیازی به تأیید یا پشتیبانی عاطفی از سوی شریک خود ندارند و همین موضوع می‌تواند باعث ایجاد فاصله در رابطه شود.
بی‌علاقگی به فعالیت‌های اجتماعی مشترک: پارتنرهای اسکیزوئید تمایل زیادی به حضور در رویدادهای اجتماعی یا تعاملات گروهی ندارند که ممکن است باعث شود شریک عاطفی آن‌ها احساس کند که در رابطه تنهاست.
عدم واکنش به انتقادات یا تمجیدها: این افراد معمولاً نسبت به نظرات مثبت یا منفی شریک عاطفی خود بی‌تفاوت هستند، که می‌تواند درک متقابل را در رابطه دشوار کند.
تمرکز بر علایق شخصی و فردی: اغلب این افراد زمان زیادی را صرف سرگرمی‌های انفرادی خود می‌کنند و به نیازهای شریک زندگی خود توجهی ندارند.
مشکلات در ایجاد صمیمیت: صمیمیت عاطفی و فیزیکی برای این افراد ممکن است غیرضروری یا ناخوشایند باشد و همین امر باعث فاصله احساسی در رابطه می‌شود.

همزیستی با فردی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید است، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با درک و شناخت بهتر این اختلال، امکان برقراری یک ارتباط متعادل‌تر وجود دارد.

زندگی با شخصیت اسکیزوئید چه مشکلاتی دارد؟

زندگی با فردی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید است، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. برخی از مشکلاتی که ممکن است در تعامل با این افراد به وجود آید، شامل موارد زیر است:

فقدان ارتباط عاطفی: افراد اسکیزوئید معمولاً درک درستی از احساسات شریک عاطفی خود ندارند و نمی‌توانند به نیازهای عاطفی دیگران پاسخ دهند.
احساس تنهایی در رابطه: شریک زندگی فرد اسکیزوئید ممکن است احساس کند که در رابطه تنهاست، زیرا این افراد معمولاً از ابراز محبت خودداری می‌کنند.
نبود تعامل اجتماعی: این افراد تمایل ندارند که در فعالیت‌های اجتماعی، دورهمی‌ها یا مراسم خانوادگی شرکت کنند، که می‌تواند باعث انزوای اجتماعی شریک یا خانواده آن‌ها شود.
عدم نیاز به حمایت اجتماعی: افراد اسکیزوئید اغلب احساس نمی‌کنند که به حمایت یا حضور دیگران نیاز دارند، که می‌تواند روابط بین فردی را دچار مشکل کند.

اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است با سایر ویژگی‌های شخصیتی یا اختلالات اشتباه گرفته شود. در ادامه به برخی از تفاوت‌های کلیدی این اختلال با دیگر ویژگی‌ها می‌پردازیم:

تفاوت با درون‌گرایی: درون‌گراها ممکن است از تعاملات اجتماعی کمتر لذت ببرند، اما همچنان به روابط عاطفی و دوستی علاقه‌مند هستند. در مقابل، افراد اسکیزوئید معمولاً هیچ تمایلی به ایجاد روابط ندارند.
تفاوت با اختلال شخصیت اجتنابی: افراد دارای اختلال شخصیت اجتنابی از تعاملات اجتماعی پرهیز می‌کنند زیرا از طرد شدن یا انتقاد دیگران می‌ترسند، اما افراد اسکیزوئید به سادگی به تعامل اجتماعی علاقه‌ای ندارند.
تفاوت با اختلال اسکیزوتایپال: در اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، فرد علاوه بر انزوا، افکار و باورهای عجیب‌وغریب نیز دارد، در حالی که افراد اسکیزوئید چنین ویژگی‌هایی ندارند.

تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوئید با ویژگی‌های مشابه

اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است با سایر ویژگی‌های شخصیتی یا اختلالات روانی اشتباه گرفته شود. در ادامه، تفاوت‌های کلیدی این اختلال با دیگر مشکلات روانشناختی را بررسی می‌کنیم:

تفاوت با درون‌گرایی: درون‌گرایان ترجیح می‌دهند زمان بیشتری را به تنهایی بگذرانند، اما همچنان از داشتن روابط اجتماعی لذت می‌برند. در مقابل، افراد اسکیزوئید نه تنها تمایلی به برقراری ارتباطات اجتماعی ندارند، بلکه از آن‌ها اجتناب می‌کنند و نیاز اجتماعی محدودی دارند.
تفاوت با اختلال شخصیت اجتنابی: افراد دارای اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً از تعاملات اجتماعی پرهیز می‌کنند زیرا از طرد شدن یا انتقاد دیگران می‌ترسند. اما افراد اسکیزوئید نه به دلیل ترس، بلکه به دلیل بی‌علاقگی ذاتی به روابط اجتماعی از تعامل با دیگران دوری می‌کنند.
تفاوت با اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: در اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، فرد علاوه بر انزوا، افکار و باورهای عجیب‌وغریب دارد. ممکن است این افراد توهمات خفیف یا عقاید غیرمنطقی داشته باشند، در حالی که افراد اسکیزوئید معمولاً فاقد چنین ویژگی‌هایی هستند و بیشتر به انزوا و سردی عاطفی شناخته می‌شوند.
تفاوت با افسردگی اساسی: افراد مبتلا به افسردگی معمولاً علاقه خود را به فعالیت‌هایی که قبلاً از آن‌ها لذت می‌بردند از دست می‌دهند، اما پیش از آن روابط اجتماعی داشته‌اند. در مقابل، افراد اسکیزوئید از ابتدا علاقه‌ای به روابط اجتماعی نداشته‌اند و انزوای آن‌ها یک ویژگی پایدار و همیشگی است، نه نتیجه‌ای از یک وضعیت افسرده‌کننده موقت.
تفاوت با اختلال طیف اوتیسم (ASD): برخی از ویژگی‌های اختلال شخصیت اسکیزوئید، مانند ترجیح به تنهایی، ممکن است با اختلال طیف اوتیسم اشتباه گرفته شود. اما در اوتیسم، مشکلات ارتباطی و درک احساسات اجتماعی از اوایل کودکی وجود دارد، در حالی که افراد اسکیزوئید معمولاً در تعاملات اجتماعی مهارت دارند اما به آن‌ها علاقه‌مند نیستند.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا افراد مبتلا معمولاً انگیزه‌ای برای درمان ندارند. با این حال، پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که برخی از رویکردهای درمانی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کنند. در ادامه، موثرترین روش‌های درمانی بر اساس تحقیقات ارائه شده است.

درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا افراد مبتلا معمولاً انگیزه‌ای برای درمان ندارند. با این حال، برخی از رویکردهای درمانی می‌توانند در بهبود کیفیت زندگی این افراد مؤثر باشند:

۱. روان‌درمانی

روان‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید است، اما چالش اصلی این است که این افراد معمولاً تمایلی به دریافت درمان ندارند. تحقیقات نشان داده است که برخی رویکردهای روان‌درمانی در کاهش انزوا و بهبود مهارت‌های اجتماعی آن‌ها مؤثر هستند:

درمان شناختی–رفتاری (CBT): این روش به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسازگار خود را شناسایی کرده و باورهای ناکارآمد درباره تعاملات اجتماعی را اصلاح کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده از تکنیک‌های بازسازی شناختی می‌تواند در کاهش بی‌تفاوتی عاطفی و افزایش تعاملات اجتماعی مؤثر باشد.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): برخی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که این رویکرد به افراد اسکیزوئید کمک می‌کند تا پذیرش بیشتری نسبت به احساسات خود پیدا کرده و از انزوای شدید دور شوند.
درمان بین فردی (IPT): این درمان به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از روابط بین فردی خود پیدا کرده و نحوه برقراری ارتباطات اجتماعی مؤثر را بیاموزند.
روان‌درمانی حمایتی: برای برخی از افراد اسکیزوئید، حضور در جلسات درمانی حمایتی و داشتن یک روان‌درمانگر که به‌صورت غیرمداخله‌گر در کنار آن‌ها باشد، می‌تواند به کاهش اضطراب اجتماعی کمک کند.
درمان بین فردی: به بهبود مهارت‌های ارتباطی کمک کرده و به فرد یاد می‌دهد چگونه روابط معنادارتری برقرار کند.

۲. دارودرمانی

اگرچه هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید تأیید نشده است، اما برخی از داروها می‌توانند به کاهش علائم همراه مانند اضطراب و افسردگی کمک کنند:

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین یا سرترالین ممکن است در کاهش بی‌احساسی عاطفی و افزایش تعاملات اجتماعی مفید باشند.
داروهای ضداضطراب می‌توانند برای کاهش استرس و نگرانی در موقعیت‌های اجتماعی مورد استفاده قرار گیرند.
داروهای آنتی‌سایکوتیک آتیپیک مانند اولانزاپین و رسپریدون، در مواردی که فرد نشانه‌های شدیدی از تفکر غیرواقعی دارد، ممکن است تجویز شوند، اگرچه استفاده از آن‌ها برای افراد اسکیزوئید کمتر رایج است.
هیچ دارویی به طور خاص برای درمان این اختلال تأیید نشده است، اما در برخی موارد، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) یا داروهای ضداضطراب ممکن است برای کاهش علائم همراه مانند اضطراب یا افسردگی تجویز شوند.

۳. آموزش مهارت‌های اجتماعی و رفتار درمانی

برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌تواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید کمک کند تا درک بهتری از تعاملات اجتماعی داشته باشند و احساس راحتی بیشتری در محیط‌های اجتماعی تجربه کنند.

آموزش شبیه‌سازی موقعیت‌های اجتماعی: در این روش، فرد اسکیزوئید با کمک درمانگر در محیطی کنترل‌شده تمرین می‌کند که چگونه به درستی در موقعیت‌های اجتماعی رفتار کند.
آموزش زبان بدن و بیان عاطفی: بسیاری از افراد اسکیزوئید در شناخت و ابراز احساسات مشکل دارند، بنابراین تمرین‌هایی برای افزایش آگاهی هیجانی و مهارت‌های ارتباطی می‌تواند مفید باشد.
تکنیک‌های مواجهه تدریجی: برخی افراد اسکیزوئید از مواجهه با محیط‌های اجتماعی مضطرب می‌شوند، بنابراین مواجهه تدریجی و کنترل‌شده به آن‌ها کمک می‌کند تا به مرور زمان راحت‌تر شوند.
از طریق تمرین مهارت‌های اجتماعی و یادگیری روش‌های جدید برقراری ارتباط، افراد مبتلا می‌توانند به تدریج تعاملات اجتماعی خود را بهبود دهند.

۴. حمایت خانوادگی و محیطی

نقش خانواده و اطرافیان در مدیریت این اختلال بسیار مهم است. از آنجا که افراد اسکیزوئید به طور طبیعی تمایل کمی به تعاملات اجتماعی دارند، خانواده و دوستان می‌توانند با ایجاد یک فضای حمایتی به آن‌ها کمک کنند تا به تدریج ارتباط بیشتری با محیط پیرامون خود برقرار کنند. برخی از راهکارهای حمایتی شامل موارد زیر است:

ایجاد فضای امن و بدون فشار: افراد اسکیزوئید معمولاً تمایلی به تغییر ناگهانی ندارند، بنابراین باید فضای تعاملات اجتماعی برای آن‌ها به گونه‌ای طراحی شود که احساس اجبار نکنند.
آموزش خانواده و نزدیکان: آگاهی دادن به اطرافیان درباره ویژگی‌های این اختلال می‌تواند به آن‌ها کمک کند که از تلاش برای تغییر ناگهانی شخصیت فرد اجتناب کنند و تعاملات مناسبی با او داشته باشند.
تشویق به تعاملات کوچک و معنادار: ایجاد فرصت‌هایی برای تعاملات اجتماعی کوتاه و بدون استرس می‌تواند به تدریج میزان تعاملات فرد را افزایش دهد.
داشتن خانواده و اطرافیان آگاه که درک درستی از این اختلال دارند، می‌تواند به کاهش تنش‌های بین فردی کمک کند.

۵. تغییر سبک زندگی و راهکارهای عملی

سبک زندگی افراد اسکیزوئید می‌تواند بر شدت علائم آن‌ها تأثیر بگذارد. ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به کاهش انزوای اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند:

افزایش فعالیت‌های فیزیکی: ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌توانند به بهبود وضعیت روحی و افزایش انگیزه اجتماعی کمک کنند.
فعالیت‌های گروهی غیرمستقیم: مشارکت در فعالیت‌هایی که نیاز به تعامل اجتماعی شدید ندارند، مانند کلاس‌های هنری، باشگاه‌های کتاب‌خوانی یا برنامه‌های طبیعت‌گردی، می‌تواند به تدریج فرد را به محیط اجتماعی وارد کند.
کاهش استفاده بیش از حد از فناوری: بسیاری از افراد اسکیزوئید ممکن است زمان زیادی را صرف سرگرمی‌های انفرادی مانند بازی‌های ویدیویی یا تماشای فیلم کنند. محدود کردن این فعالیت‌ها و جایگزینی آن‌ها با تعاملات اجتماعی ملایم، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

نتیجه‌گیری

اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تواند بر روابط فردی و اجتماعی فرد تأثیر بگذارد و منجر به انزوای شدید شود. در حالی که این اختلال معمولاً باعث رنج و ناراحتی فرد نمی‌شود، اما می‌تواند روابط بین فردی و عملکرد اجتماعی را به شدت محدود کند. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان نشانه‌هایی از این اختلال دارید، دریافت کمک حرفه‌ای از یک روانشناس می‌تواند مفید باشد.